Adıgelerde,derebeyi toplulukları dışında,yani demokratik topluluklarda,çok özel durumlar dışında,ölüm cezası yoktu.En ağır ceza,ölümden de kötü bir ceza olan toplumdan dışlanma ya da kovulma,yani bir tür aforoz cezasıydı.Böyle bir kişi ile,o topluluk ya da başka bir topluluk içinden hiç kimse konuşmaz ve onu yanına sokmazdı,”ünü” de hızla bütün bir ülkeye yayılır,bu tür cezalı kişiler,sonunda ve çoğunlukla intihar etmek ya da bir soyluya köle (vıneut) olmayı kabul etmek zorunda kalırdı,bu arada,en küçük bir olayda, yeni efendisi tarafından burdurularak satılabilirdi de. Aristokratik topluluklarda derebeylerinin kölelerini öldürebilmeleri yanında,köle olmayanların da,işledikleri suçlar nedeniyle kovulması,köle (vıneut/???1??;ev hizmetleri kölesi) yapılması,satılması,sözgelişi Rus hükümetince yasaklanmadan önce,derebeylerince öldürülmesi durumları da görülebiliyordu.Yargılama ile verilen ölüm cezaları,genellikle “psıkhadze” (????????),yani taş bağlanıp suda boğulma, Muhammed Emin’in kurdurduğu şeriat mahkemelerince verilen ölüm cezaları da, çoğunlukla kurşuna dizilme biçiminde yerine getirilirdi.Adıgelerde geleneksel anlamda hapishane yoktu,cezalar çalışma ya da maddi bir bedel karşılığı yerine getirilirdi.Ancak,casuslara ve düşmanla işbirliği yapanlara karşı en ağır cezalar uygulanırdı,ama yine de,işkenceye ve aleni aşağılamaya izin verilmezdi.Rus tutsaklara bile işkence yapılmazdı.Bu nedenle çok sayıda Rus eri firar edip Adıgelere sığınıyordu.
• Feodal
topluluklar arasında,feodal iç bölünmeler nedeniyle,dayanışma
zayıftı;ama Abadzeh ve Şapsığ gibi,Meotlar döneminden kalma bir arkaik
demokrasisi bulunan topluluklar çok sıkı bir dayanışma içindeydiler,bu
nedenle bunlar,yapılan dış saldırılara sert ve toplu karşılık
verirlerdi,düşman da işbirlikçiler bulamaz ve sonunda çekilmek zorunda
kalırdı.Natuhay,Şapsığ,Hak’uç,Vıbıh ve Abadzehler’de egemenlik “feqotl”
(kendi başına buyruk kişi) denilen,efendisiz ve eşit haklı özgür
bireylerden oluşan halka aitti.Yarı feodal toplulukların “fekotl”
(??????1;Kabartayca: ????????1) kesimi ise,efendili,yani derebeylerine
bağlı idi,ama fekotl’lar ,isterlerse efendilerini terk
edebilir,serbestçe başka yerlere yerleşebilirlerdi.
