1427 yılında İnal’ın seçimiyle başlayan bu süreç 1822 yılında Kosok’un seçilmesinden sonra son bulmuştur.
İnal Nef’in kardeşi Enermas’ın torunu olan Temryukua, babası Aydar’ın
yerine Pşımyapş olan I.Kaytuk’un ölümü (1554) üzerine büyük meclis
tarafından Pşımyapş olarak seçildi. (1554-1570)
Temryukua’nın Mamsıruka, Saltanuk, Dumanıkua, Beberukua adında oğulları ve Altınçaç, Malharup, Goşenay adında kızları vardı.
Hükümranlığını pekiştirmek isteyen Temryukua, çevre hanlıklarla akrabalık ilişkileri kurdu. Büyük kızı Altınçaç’ı
Astrahan hanlığı Prensi Bekpolat ile evlendirdi. Bu aileden Simon
Bekbulatovich’in 1575-1576 yıllarında IV.İvan yerine bir yıl saltanat
sürdüğü de söylenceler arasındadır. Ortanca kızı Malhurup’u ise Büyük Nogay Ordası’nın Beyi İsmail Mirza’nın oğlu Tin Ahmet ile evlendirdi.
Kuzeni Kankılıç Kanokua, Sibok Atsimgok ve oğlu Kudadek ile Tanaşuk
başkanlığındaki bir heyeti Çar IV.İvan’a gönderdi. Temmuz 1557 tarihinde
Moskova’ya ulaşan heyet “Rusya’ya tabii olmak istediklerini” söyledi.
İmzalanan anlaşma ile “Ruslar ve Kabardeylerin hep dost kalması,iyi
komşuluk ilişkilerinin devam etmesi, düşmanlara karşı işbirliği
yapılması” kabul edildi.
Bunlarla yetinmeyen Temryukua, oğulları Saltanuk ve Mamsırıkua
başkanlığında bir elçilik heyetini, Gazi Kumuk Şamhalı’na karşı yardım
istemek üzere Eylül 1559’da Moskova’ya gönderdi. Emanat (rehin) olarak
IV.İvan’ın yanında kalan Saltanuk,vaftiz olup Mihail Temryukuaviç Çerkaski adını aldı ve Çar’ın muhafız kıtasında görevlendirildi.
20 Ağustos 1561 tarihinde ise küçük kızı Goşenay’ı
Çar IV.ivan (Korkunç İvan) ile evlendirdi. Vaftiz olup Maria
Temryukuavna adını aldı. Kurulan bu akrabalık Rusların Kafkasya da ki
nüfuzunu artırdı.
Temmuz 1570’te I.Devlet Giray komutasında ve Temryukua’nın yeğeni
Kordanuk’un kılavuzluğunda Kabardey topraklarına giren Kırım
birliklerine karşı mücadele eden Temryukua, Afips ırmağı kıyısındaki
savaşta ağır yaralandı, oğulları Dumanıkua ve Mamsırukua esir düştüler.
Ağustoğ 1570’te aldığı yaraların etkisiyle Temryukua öldü.
Geçtiğimiz yıllarda çokça konuşulan “450. yılında Rusya-Kabardey,
sonsuza kadar beraber” tartışmasının kökeninde bir evlilik ve bir
ittifak anlaşması olduğu apaçıktır.
Bu arada,18 Eylül 1739 tarihinde imzalanan Belgrad Antlaşması’nın 6. maddesinde “Büyük
ve Küçük Kabardeylerin, hiçbir tarafa tabi olmayıp müstakil kalacakları
ve iki devlet arasında fasıla teşkil edecekleri, Osmanlı Devleti, Rusya
ve Kırım Hanlığı’nın Kabardeylerin işlerine karışmayacakları“ hükmünü de bir kenarda tutmak gerekir.
Temryukua, saltanatını korumak ve pekiştirmek için çağdaşları gibi
evliliklerle akrabalıklar kurarak müttefikler aradı. Tüm çabalarına
karşı hükümranlık onun soyunda kalmayarak İnal soyundan gelenlere geçse
de Kabardey ülkesinde silinmez izler bıraktı.
Nalçık da,Maria Temryukuavna heykeli elinde Çar IV.İvan’ın mektubuyla
tüm haşmetiyle meydandan geçmişin o günlerini hatırlatıyor.
Pşımyapş
|
yönetim süresi
|
İnal
|
1427-1456
|
Tobıl
|
1453-1465
|
I.jankhot
|
1465-1483
|
Enermas
|
1483-1498
|
Beslan
|
1498-1525
|
Aydar
|
1525-1540
|
I.Kaytuk
|
1540-1554
|
Temrüko
|
1554-1570
|
Şapşogo
|
1570-1577
|
Kambulat
|
1577-1589
|
I.Arslanbek
|
1589
|
II.Kaytuk
|
1589-1616
|
Kudenet
|
1616-1624
|
AlıcıkoŞogenuko
|
1624-1653
|
Hatohşoko
|
1653-1672
|
I.Misost
|
1672-1695
|
Kurgoko
|
1695-1712
|
İslam
|
1712-1732
|
Tatarhan
|
1732-1736
|
II.Arslanbek
|
1736-1746
|
BatokoCambulat
|
1746-1748
|
Bamat(Muhammed) Kurgoko
|
1748-1762
|
KaziHatohşoko
|
1762-1773
|
II.Jankhot
|
1773-1785
|
II.Misost
|
1785-1793
|
seçilmedi
|
1793-1809
|
Kosok
|
1809-1822
|
