Mahidevran sultan: Osmanlı Sultanı I.Süleyman’ın eşi olan Mahidevran sultanın dedesi Çerkes Prensi Yinarmaz Temruk(Mirza), babası da İdar Temruk olarak kayıtlarda geçmektedir. Rus belgelerine göre en eski atası da meşhur Çerkes Memluk Sultanı İnal’dır( Onun 4 oğlundan biri olan Tabıle’nin soyundan gelirler.Puşkin’in verdiği bilgilere göre; Yinal’ın oğlu Tabıle, onun oğulları ise Yinarmas Temruk,Jankhot ve Minbolet’tir. Mahidevran sultanın gerçek adı Çerkesce Malxhurup-Kırım kökenli ismide Baharay’dır.Bosfor adınında kullanıldığı bilinir ancak bu ismi değildir.Mahidevran Haseki’nin Çerkesya doğumlu olduğu bilinir ve o dönemler bir kısmı Çerkeslerin elinde olan Kırım yarımadasında dünyaya geldiği tespit edilmiştir. Doğduğu şehrin ismi Bosfor, ama Kırım’ın Rusların eline geçmesinden sonra Bosfor şehrinin adı değiştirilerek Kerç olmuştur. Ayrıca günümüzde dahi Kerç’in tam karşı yakasında, Temruk isimli bir yerleşim birimi vardır. Bu kasaba Mahidevran Haseki’nin ailesi, yani Temruk Hanedanı tarafından kurulmuştur. Ayrıca Mahidevran Sultan’ın ecdadı ve Temruk Hanedanı’nın kurucusu Prens İnal Mirza’nın kabride Temruk nahiyesinin güneyinde bulunan Kızıltaş yöresindedir. Böylece Bosfor bir bayan isminden ziyade bir Kent ismidir. Maalesef Türk Tarihçileri bu ismin menşeini araştırmayarak Mahidevran’ın esas ismi olarak zannetmişlerdir. Bosfor’un yani Kerç’in tarihcesini araştırırsanız orada bir zamanlar Bosfor-Kimmer isimli bir Çerkes Krallığının bulunduğunu öğrenebilirsiniz. Çerkes prensleri, Ruslar(Tmutarakan prensliği) ve Tatarlar Kırım’a hakim olmadan önce orada yaşamışlar ve krallıklarını kurmuşlardır. Böylece Kırım Han’ların neden Çerkes prensesleriyle evlendikleri ve Çerkes prenslerine kızlarını verdikleri anlaşılıyor.Kısaca o Hürrem Sultan gibi bir cariye değil Çerkes-Kabardey Prensi İdar Temruk Mirza ile Kırım Giray Prensesi Nazcan Hatun’un kızıydı.
Osmanlı ile politik ilişkileri güçlendirmek amacıyla Kanuni’yle ilerde evlendirilmek için yetiştirilmek üzere 1508 yılında 11 yaşında iken saraya gönderilmişti. Soylu bir aileden olarak 1514 yılında Kefe sancağında iken Şehzade Süleyman’la nikahlanır.Şehzade Mustafa’nın, Şehzade Ahmed’in, Raziye Sultan’ın annesidir. Sarayda kız kardeşleri de onunla birlikteydi. Mahidevran sultanın belgeleri ile kabul edilen yaşayan yasal torunlarından alınan seceresini aşağıda okuyabilirsiniz.
Hürrem Sultan’ın babasının sarayına girmesinden sonra, Mahidevran Sultan ile Kanuni’ye dört şehzade daha doğuran Rus kökenli cariye Hürrem Sultan arasında, Kanuni’den sonra kendi oğullarının tahta çıkmasını sağlamak için büyük bir mücadele yaşandı. Hürrem Sultan’ın Lehistan Krallığı’nın sınırları içerisinde bulunan Rutenya(Ukrayna)’da 1504 yılında doğduğu rivayetler arasındadır. Tatar akıncılar tarafından 1520 tarihinde 15′li yaşlarında Rutenya’den kaçırıldığı, Kırım Hanı’nın himayesine girdikten sonra Osmanlı sarayına sunulduğu tarihçiler ve yazarlar tarafından kabul görmüş bir rivayettir.
Hürrem Sultan saraya getirildiğinde Kanuni‘nin Manisa valisi iken birlikte olduğu Mahidevran Sultan‘dan “Mustafa” isimli bir oğlu vardı. Sarayın en nüfuzlu kadını padişahın annesi olan Çerkes-Kırım kökenli Ayşe Hafsa Sultan, ikinci derece nüfuzlu kadın Mahidevran Sultan idi. Hürrem, saraya girdikten sonra Kanuni ile ilişkisinden 1521’de “Şehzade Mehmed” dünyaya geldi ve böylece Hürrem Sultan saraydaki en nüfuzlu üçüncü kadın durumuna geldi. İki haseki arasındaki rekabet bir gün kavgaya dönüşmüştür. Mahidevran Sultan, 1533’te Manisa valiliğine atanan oğlu veliaht Şehzade Mustafa’nın yanına gönderildi ve Hürrem Sultan, onun yerini aldı.
Mahidevran ile Hürrem Sultan arasındaki mücadelede Mahidevran Sultan’ı tutan ve oğlu üzerinde büyük nüfuzu olduğu söylenen Valide Hafsa Sultan’ın 1534 yılındaki ölümü ile Hürrem’in saraydaki etkisi daha da artmıştır. Fakat Valide Sultan’ın ölümünden sonra Mahidevran Sultan veliaht annesi olduğu ve Şehzade Mustafa’nın orduyu ve halkı da arkasına alarak tahta çıkmasına kesin gözle bakıldığı için Valide Sultanlığa hazırlanmaya başlamıştır.
Sadrazam Pargalı Damat İbrahim Paşa, Hürrem Sultan’ın şehzadelerinden birisi yerine Şehzade Mustafa’yı hükümdarlığa aday gösterenlerin arasındaydı. İbrahim Paşa’nın Irakeyn Seferi’nden dönüşte saraya davet edilip 6 Mart 1536 gecesi dairesinde uyurken boğdurulması, Hürrem Sultan için önemli bir engelin daha ortadan kaldırılmasını sağladı.
Kanuni’den sonra veliaht Şehzade Mustafa’nın tahta çıkacağından korkan Hürrem Sultan, Şehzade Mustafa’yı babasının gözünden düşürmek için kızı ve damadı Rüstem Paşa yardımı ile komplo kurmuştur. Hürrem Sultanın emriyle hareket eden Rüstem Paşa, Şehzade Mustafa`nın mührünü yaptırarak İran Şahı Tahmasb`a mektup yazmış, İran Şahının cevabını da Kanuni Sultan Süleyman`a sunmuştu. Bu ve benzeri bir dizi entrika ile Kanuni Sultan Süleyman, oğlu veliaht Şehzade Mustafa`nın kendisine isyan edeceğine ve tahtı elinden alacağına ikna edilmiş ve 6 ekim 1553′de sonu hazırlanmıştır.
Şehzade Mustafa, sultan olmadan kendisine bu denli fazla mersiye,övgü,şiir yazılan tek şehzadedir.Mesela, Şehzade hocalarından Kanuni Sultan Süleyman’a sunulan bir mektupta şu ifadeler geçmektedir: “Cihan padişahı babası gibi adil, atası Sultan Selim gibi yavuz ve korkusuz, büyük atası Sultan Mehmet gibi zeki. Devlet-i Aliye’nin gördüğü en parlak şehzade.”
Şehzade Mustafa’nın Çerkes kökenli Ayşe Sultandan(kızları Nergisşah sultan) sonraki ikinci hanımı da Rümeysa Sultan’dır: Çocukları – Mihrişah Sultan(Çerkesce adı Janet), Şehzade Mehmed, Handan Sultan, Şehzade Orhan.1553 yılında Şehzade Mustafa’nın babası Kanuni Sultan Süleyman tarafından boğdurulmasının ardından oğlu Mehmet’in de büyüyünce dedesi Kanuni Sultan Süleyman’a isyan açacağı düşünceyle 6 yaşındaki Şehzade Mehmet’te boğdurulmuştur.Şehzade Mustafa’nın ve Şehzade Mehmet’in öldürülmesinin ardından İzmir’e yerleşen Rumeysa Sultan, İzmir’in Kadın Efendisi olarak kabul edilmiştir.
Temruko Hanedanı’nın Seceresinde Mahidevran Sultan:
Çerkes-Kabardeylerin Büyük-Prensi İnarmaz Temruk Mirza‘nın oğlu:
İdar Mirza (osm. Haydar Mirza/ Temruk Mirza), d. 1470 – ö. Çerkesya 1530;
1.Evlenme: Kırım Giray Prensesi Nazcan Hatun, d. 1470′ler – ö. 1520′ler;
2.Evlenme: Kabardey Prensesi Kaytuko Hanedanından Malyakurh Hatun, d.1490′lar – ö. 1550′ler;
3.Evlenme: Abaza Prensesi Han Hatun, d. 1510′lar – ö. 1590′lar;
1.Evlenme: Kırım Giray Prensesi Nazcan Hatun, d. 1470′ler – ö. 1520′ler;
2.Evlenme: Kabardey Prensesi Kaytuko Hanedanından Malyakurh Hatun, d.1490′lar – ö. 1550′ler;
3.Evlenme: Abaza Prensesi Han Hatun, d. 1510′lar – ö. 1590′lar;
Çocukları:
*Kırım Giray Prensesi Nazcan Hatun ile olan evlilikten doğan çocukları:
1.Fatima (Fatma Şahıdevran Hatun), d. ca.1489 – ö. 1554; Evlilik: Karagöz Ahmet Paşa
2.Maremiho/Murzakan-Mirza (Temruko Mustafa Paşa), d. ca.1492 – ö. 1550′ler;
1.Evlilik: Prenses Kanfaz Şogen (Havza Hatun)
2.Evlilik: Prenses Şahbike Giray Hatun
3.Evlilik: Prenses Petezzi Hatun
3.Aslangoaşe (Akile Hatun), d. ca.1495 – ö. Bursa 1570′ler
4.Malhurub Baharay (Mahidevran Haseki), d. ca. 1497 – ö. Bursa 3.2.1581; Evlilik:Osmanlı Sultanı I. Süleyman
-Oğlu: Şehzade Mustafa.(1515, Manisa – 6 Ekim 1553, Konya)
5.Berezhan (Belkıs Hatun), d. ca. 1500 – ö. Bursa 1560
2.Maremiho/Murzakan-Mirza (Temruko Mustafa Paşa), d. ca.1492 – ö. 1550′ler;
1.Evlilik: Prenses Kanfaz Şogen (Havza Hatun)
2.Evlilik: Prenses Şahbike Giray Hatun
3.Evlilik: Prenses Petezzi Hatun
3.Aslangoaşe (Akile Hatun), d. ca.1495 – ö. Bursa 1570′ler
4.Malhurub Baharay (Mahidevran Haseki), d. ca. 1497 – ö. Bursa 3.2.1581; Evlilik:Osmanlı Sultanı I. Süleyman
-Oğlu: Şehzade Mustafa.(1515, Manisa – 6 Ekim 1553, Konya)
5.Berezhan (Belkıs Hatun), d. ca. 1500 – ö. Bursa 1560
