Fe Txılh – Фэ тхылъ:
Bir ailede erkek çocuk doğduğunda o ailenin veya sülalenin
büyüğü deri üzerine çocuğun ismi ve sülale damgasını işler, onu saklardı.
Çocuk 13 yaşına geldiğinde aile büyüğünün hazırlayıp
sakladığı bu deri şerit bileklik olarak çocuğun bileğine takılırdı ve ölünceye
kadar onu taşırdı.
Yaşanan zamana göre farklı alfabeler kullanılsa da mutlaka
bu bileklik üzerindeki yazılar Adigebze olarak yazılırdı. İşte bu şekilde
hazırlanıp saklanan deri şerit’in ismidir Fe txılh.
Xeğak’e – ХэгъакIэ:
Anapa civarında yaşamış olan bir Adige boyu. Kırım hanları
ile savaşmaktan yorgun
düşen ve sayıları azalan bu Adige halkı, 1812 yılında yayılan veba hastalığı
nedeniyle geriye kimse kalmaksızın yok oldu.
X’ek’emel – ХьэкIэмэл:
Yünü diğerlerinden çok daha yumuşak ve ince telli olan bir
Adige koyun nesli. Kafkas savaşları sırasında bu koyun ırkı tümüyle yok oldu.
Şuwxex – Шухэх:
Eskiden seçme atlılar bir sefer veya savaş olduğunda zaruri
göreve gönderilirlerdi. O şekilde bir göreve giden kişinin ailesini bakmak
geride kalan cemiyetin görevi sayılır, zaman zaman ailenin geçimi için yardım
toplanırdı.
Bu şekilde yardım toplama işi Şuwxex olarak adlandırılırmış.
Ğuegudeğaze – гъуэгудэгъазэ:
Köyünden çıkmış başka yere giden birisi köye giren bir
misafirle karşılaşırsa geriye dönerek misafire eşlik eder ve onu köye getirip
gideceği aileye ulaşıncaya kadar onunla birlikte yürürmüş.
Eğer misafir geldiği köyü bildiğini, gideceği yeri bildiğini
söyler ve işinden alıkoymamak için kendisine eşlik edenin geri dönüp yoluna
devam etmesini isterse ancak o zaman köyün yerlisi olan kişi kendi işine
dönebilirmiş.
Gelen misafire değer verdiğini onu önemsediğini gösteren bir
davranış olarak yapılan bu eşlik etme işine Ğuegudeğaze denilirmiş.
K”erabğe Cane – къэрабгъэ джанэ:
Cemiyetin verdiği bir görevi korktuğu için yerine
getiremeyen, cesareti olmayan erkeklere giydirilen gömlek.
Bu gömlek uzaktan bakan herkesin tanıyabileceği şekilde
alaca renkli bir gömlek olurmuş ve buna K”erabğe Cane (korkak gömleği)
denilirmiş.
Khesey – Кхъэсей:
Adigeler ölünün mezarını yaparken cesedin bir şekilde
havyanlar tarafından eşilip çıkartılmaması için mezar üstü yapılırken araya
taşlar dizerek kapatırlarmış. İşte bu mezar üstüne dizilen ara taşlarına Khesey
deniliyormuş.
Marje – Маржэ:
Dilimize Macarlardan girmiş bir yardımlaşma, teşvik etme
nidası. Tarihte bir dönem Macarlar Adigelerle yakın komşu olarak 150 yıl
yaşadılar. Dilimize onlardan girmiş olan bu çağrı sözcüğü daha sonra
Adigelerden de başka Kafkas halklarına geçti.
Mıdwudz – Мыдудз:
Ekzema ve irinli yaraları iyileştirmek için kullanılan bir
tür bitki. Süt ile kaynatılarak yaraya sarılırmış. Fakat bu gün bu bitkinin
hangisi olduğunu bilen ve hatırlayan hiç kimse yok.
