 |
ŞAPSIĞLAR:Kuban nehrinin güneyindeki düzlük ile Kafkas Dağları'na kadar uzanan bölgede ve doğudan Bjeduğlar ve Abzahlar, batıdan ise Natukhaçlar'la çevrilidirler. Yurtlarını başlıca Psekups, Psehış ve Pşeha ırmakları gibi Kuban'a dökülen akarsular sularlar. Şağsığların bir grubu Kafkas Dağları'nın güney eteklerinde Psizuy Vadisi'nde oturur. Natukhaçların da Şapsığlardan ayrılmış bir kitle oldukları da ileri sürülüyor.Bunların Tuapse yakınlarında oturan kolonilerine ''Küçük Şapsığlar'', dağların kuzeyinde Kuban'a dogru oturan ana kütlelerine ise ''Büyük Şapsığlar'' denir.
BESLENEYLER:Büyük
ve Küçük Laba vadileri ile Urup havzasında otururlardı. Ayrıca Kuban
Ovası ile ÇEçen, Fars ve Psefır vadilerine kadar da yayılmışlardır.
Genellikle Kabardeylerle birlikte anılırlar. Kafkas kabilelerinin en
asili ve fiziksel yapı bakımından en güzel insanların çıktığı bir kabile
olarak bilinir. Batılarında Kemirguveyler ve Abzahlar bulunur.
Güneybatı ve güneylerinde ise Barakay, Kazılbeğ, Segerey ve Başılbeğ
gibi Abaza oymakları bulunur. kuzeyden ise Besleneylerin arazisi Kuban
Nehri tarafından sınırlanır.
BJEDUĞLAR:Doğudan
Kemirguyevler, batıdan Şapsığlar, güneyden Abzahlar, kuzeyden de Kuban
Neri tarafından sınırlanır. Rusların XIX.yy. başlarındaki baskılarına
kadar Kuban Nehri'nin kuzeyinde otururlardı. Kuban'ın güneyine göç
ettikten sonra Psıkh, Mart(Psıkhomat), Pçah, Psekups, Çebi, Unabat ve
Sup vadilerine yerleşmişlerdi. Nisbeten küçük bir kabile idiler.
JANELER:1778'e
kadar Kuban'ın sağ sahilinde oturan Janeler, Ruslar'ın yaklaşması
üzerine bu nehrin sol sahiline çekilmişlerdir. 1864'e kadar Adegum
Irmağı boyunca ve Pşets ile Kholay vadilerinde, Karakubanski Adası'nda
yaşadılar. Doğudan Şapsığlar, güneyden de Nakuthaçlar ile karışarak
erimiş olduklarından,göç devresinde nüfusları çok azaldı.
KABARDEYLER:En
kalabalık Çerkes kabilesidir. Büyük ve Küçük Zelençuk havzalarından
güneydoğuya doğru Vladikafkas'a uzanan ve Kuma ile Terek'in yukarı
kollarının suladıkları geniş bölgede otururlar.Batı komşuları
Besleneyler ki Kabardey'in bir kolu olarak kabul edilirler, Abazalar,
doğu komşuları Çeçen-İnguşlar,güney komşuları ise Karaçay-Balkar'dır.
Büyük ve Küçük Kabardeyler olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Büyük
Kabardeyler Nalçik ve çevresinde, Küçük Kabardeyler ise Mozdok
çevresinde otururlar. Bu kabile Kafkasya'nın en hassas noktalarından
birini tutar ve aynı zamanda Doğu, Batı Kafkasya arasında köprü görevini
yapar.Kabardeyler Ruslar'la mücadelelere diğer kabileler kadar
katılmamışlardır. Ancak bazı grupların soydaşlarının mücadelesine
seyirci kalmamak için Abzahların yanında yer almışlardır.
ABZAHLAR:Kaberdeylerden
sonra en kalabalık Çerkes kabilesidir. Bu kabilede Ruslara karşı
mücadelelerde Natukhaçlar ve Ubıhlarla birlikte en ön saflarda yer
almıştır. Bu kabile içinde diğer kabilelere göre asillerin nüfusu ve
sınıf farklılıkları daha belirgindir.Bu kabile, Kafkas Dağları'nın kuzey
eteklerinde ve Kuban'ın orta mecrasına katılan kollarının suladıkları
bölgede yaşarlar.
Başlıca kolları:
1-Şagvaşe(Khurçips,Pşeha,Pkhtas,Tfiseps kolları,
2-Laba,Psizun,Şegupsin,Hagur,Fras kolları,
3-Psıj,Mat,Pças kolları,
4-PSekups ırmağı etrafında oturmaktaydılar.
KEMİRGUVEYLER:Kuban
Nehri ile LAba ve Şagvaşe nehirleri arasındaki bölgede otururlar. Üç
gruptan meydana gelirler:1-Kuban Nehri'ne doğru Ademeyler,2-Ciraki ve
Ratazay civarında Yegerkoylar,3-Kiraylar, Kemirguveyler'in yaşadıkları
bölge kuzeyden Kuban, doğudan Besleneyler, batıdan Bjeduğlar, güneyden
ise Abzahlar tarafından çevrilir.
NATUKHAÇLAR:Karadeniz
kıyılarında, Taman yarımadasından kıyı boyunca Şapsığ, Ubuh ve Abzah
bölgelerine kadar uzanan alanda yaşıyorlardı. Adegum, Tsemez, Taşıps,
Bakan, Lieşepsin, Kudak, Nepif, Psıf, Khups, Prebeps vadileri
Natukhaçlar'a aitti. Anapa ve Novorossiski çevrelerinde daha yoğun
olarak bulunuyorlardı. Kafkasya'da Rusya'ya karşı en faal bir biçimde
karşı koyan kabileler arasında yer almışlardı.
HATIKOYLAR:Küçük
bir kabiledir.Osmanlı topraklarına göç eden nüfus içersinde bu kabileye
mensup kişilerden de söz edilmektedir. XVIII. yy.'ın sonlarında
Bjeduğlar'ın batısında ve Kuban Nehri'nin sol tarafı ile Şagvaşe'nin sağ
tarafında oturuyorlardı. Ancak XIX. yy.'ın ilk yarısında daha doğuya
kayarak Bjeduğlar ve Kemirguveyler'in arasına yerleşmişlerdi.
MAKHOŞLAR:Bu
kabile de küçüktür. Ancak bunlardan da bilhassa 1858-1859 yıllarında bu
tarafa bir çok grubun göç etmiş olduğuna dair kayıtlara Osmanlı arşiv
belgelerinden rastlanmıştır. Bu kabile Laba ve Şagvaşe ırmaklarının orta
mecraları arasında ve Fars'ın yukarı boylarında oturuyordu. Daha
önceleri ise Batınkoy'un kuzeyinde ve Laba'nın batısında oturmaktaydı
