Yerli Kafkas halklarından biri olan Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'da Karadeniz kıyısındaki en büyük topluluklardan biridir ve Adığelerin en büyük topluluklarından biri idi. 1864 yılı öncesinde kuzeyde Kuban nehrinden güneyde Şahe nehrine kadar uzanan geniş bir alanda yaşarlardı. Kuzeyde Kuban Irmağı boylarında, şimdiki Krasnodar kentine değin uzanan yöreye Büyük Şapsığ, Karadeniz kıyısındaki kesime de Küçük Şapsığ denirdi. Günümüzde Şapsığ etnik kimliği taşıyan insanlar, Karadeniz kıyısında kuzeyde Cubga, güneyde de Şahe nehirleri arasında bulunan bölgede yaşarlar. 1922'de Şapsığ halk temsilcilerinin kararıyla Rusya Sovyet Cumhuriyeti'ne bağlı Şapsığ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.Cumhuriyetin nüfusu 50 bin idi ve 1864'te Türkiye'ye sürülmüş olan Adıge-Şapsığların geri getirilmesini programına koymuştu.Cumhuriyet'in sınırları güneyde,Soçi'de dahil Abhazya'ya değin uzanan geniş bir alanı kapsıyordu.Ancak 1924'de Şapsığ Cumhuriyeti Moskova'dan onay alamadı,onun yerine toprakları daraltılmış bir Şapsığ Ulusal Rayonu oluşturuldu,rayon 1945'te kaldırıldı.Birçok Şapsığ ileri geleni cezalandırıldığı gibi,birçok Şapsığ da Sibirya'ya sürülerek telef edildi. Kafkas dağlarının kuzey eteklerinde Anthir, Abin, Afips, Bakan, Şips ve diğer akarsuların bulunduğu bölgeye ise Büyük Şapsığ denir. Büyük Şapsığ’dan arta kalmış olan dört köy (Afıpsıpe, Penehes, Haştuk ve Pseytuk) ile bir de Natuhay köyü Adıge Cumhuriyeti’nin Tahtamukay Rayonu’nda bulunuyor.Adıgey'deki Adıge olarak tanınıyor.Şapsığlar 1945-1999 yılları arasında etnik haklar tanınmamıştı.
Nüfus
Bazı verilere göre 1926’da Rusya’da 4 binin üzerinde Şapsığ yaşıyordu. 2010 yılı nüfus sayımına göre dağınık biçimde, Soçi ve Tuapse yörelerinde yaşayan Şapsığların toplam nüfusu 3882’dir.Ancak Şapsığların büyük bölümü,örneğin Tuapse Şapsığları, 2002 yılı nüfus sayımı sırasında, Şapsığ etnik kimliği ile kayda geçirilmemiştir. Karadeniz kıyılarında 2002'de 8376 (Soçi- 4854, Tuapse- 3522) Adıge-Şapsığ-Çerkes nüfusu (aslında hepsi Şapsığ) kayda geçirilmişti. Şapsığların kendi ifadelerine göre Karadeniz kıyısındaki (Soçi ve Tuapse rayonundaki) Şapsığ nüfusu 2 bin kadardır.Yerleşimler
Çerkesçe | Transkripsiyon | Rusça |
Жьыубгъу | Jıwubĝ | Джубга |
Ныджэ псыхъу | Nıce psıȟ | Новомихайловский |
Псыбэ | Psıbe | Псебе |
Агуй Шапсыгъ | Aguy Şapsığ | Агуй Шапсуг |
Агуяп | Aguyap | Агой |
ТIуапсэ | Ṫuapse | Туапсе |
ЦIэпс | Šeps | Цыпка |
Гъуакъу | Ĝuaɋ | Георгиевское |
КодэшъхьапI | Kodeṩhaṕ | Малое Псеушхо |
ШIоикъу | Ş'oyiɋ | Большое Псеушхо |
Нэжъыгъу | Neĵıĝ | Наджиго |
Мэкъупс | Mequps | Макопсе |
Ашап | Aşap | Аше |
Пчэныякъу | Pçenıyaɋ | Тихоновка |
Шъхьафит | Ṩhafit | Шхафит |
Хьаджыкъу | Hacıɋ | Хаджико |
Къэлэжъ | Qeleĵ | Калеж |
Шъоджэикъу | Ṩoceyiɋ | Лыготх |
Жэмси | Jemsi | Марьино |
ПсышIуап | Psış'uap | Лазаревское |
Тхьагъапшъ | Thağapṩ | Тхагапш |
Шэхап | Şexap | Головинка |
ШэхэкIэй | Şexeḉey | Большой Кичмай |
ШэхэкIэй цIыкIу | Şexeḉey šıɋ | Малый Кичмай |
Тыгъэмыпс | Tığemıps | Дагомыс |
Шъачэ | Ṩaçe | Сочи |