ŞAPSIĞILAR


Yerli Kafkas halklarından biri olan Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'da Karadeniz kıyısındaki en büyük topluluklardan biridir ve Adığelerin en büyük topluluklarından biri idi. 1864 yılı öncesinde kuzeyde Kuban nehrinden güneyde Şahe nehrine kadar uzanan geniş bir alanda yaşarlardı. Kuzeyde Kuban Irmağı boylarında, şimdiki Krasnodar kentine değin uzanan yöreye Büyük Şapsığ, Karadeniz kıyısındaki kesime de Küçük Şapsığ denirdi. Günümüzde Şapsığ etnik kimliği taşıyan insanlar, Karadeniz kıyısında kuzeyde Cubga, güneyde de Şahe nehirleri arasında bulunan bölgede yaşarlar. 1922'de Şapsığ halk temsilcilerinin kararıyla Rusya Sovyet Cumhuriyeti'ne bağlı Şapsığ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.Cumhuriyetin nüfusu 50 bin idi ve 1864'te Türkiye'ye sürülmüş olan Adıge-Şapsığların geri getirilmesini programına koymuştu.Cumhuriyet'in sınırları güneyde,Soçi'de dahil Abhazya'ya değin uzanan geniş bir alanı kapsıyordu.Ancak 1924'de Şapsığ Cumhuriyeti Moskova'dan onay alamadı,onun yerine toprakları daraltılmış bir Şapsığ Ulusal Rayonu oluşturuldu,rayon 1945'te kaldırıldı.Birçok Şapsığ ileri geleni cezalandırıldığı gibi,birçok Şapsığ da Sibirya'ya sürülerek telef edildi. Kafkas dağlarının kuzey eteklerinde Anthir, Abin, Afips, Bakan, Şips ve diğer akarsuların bulunduğu bölgeye ise Büyük Şapsığ denir. Büyük Şapsığ’dan arta kalmış olan dört köy (Afıpsıpe, Penehes, Haştuk ve Pseytuk) ile bir de Natuhay köyü Adıge Cumhuriyeti’nin Tahtamukay Rayonu’nda bulunuyor.Adıgey'deki Adıge olarak tanınıyor.Şapsığlar 1945-1999 yılları arasında etnik haklar tanınmamıştı.

Nüfus

Bazı verilere göre 1926’da Rusya’da 4 binin üzerinde Şapsığ yaşıyordu. 2010 yılı nüfus sayımına göre dağınık biçimde, Soçi ve Tuapse yörelerinde yaşayan Şapsığların toplam nüfusu 3882’dir.Ancak Şapsığların büyük bölümü,örneğin Tuapse Şapsığları, 2002 yılı nüfus sayımı sırasında, Şapsığ etnik kimliği ile kayda geçirilmemiştir. Karadeniz kıyılarında 2002'de 8376 (Soçi- 4854, Tuapse- 3522) Adıge-Şapsığ-Çerkes nüfusu (aslında hepsi Şapsığ) kayda geçirilmişti. Şapsığların kendi ifadelerine göre Karadeniz kıyısındaki (Soçi ve Tuapse rayonundaki) Şapsığ nüfusu 2 bin kadardır.

Yerleşimler

Çerkesçe Transkripsiyon Rusça
Жьыубгъу Jıwubĝ Джубга
Ныджэ псыхъу Nıce psıȟ Новомихайловский
Псыбэ Psıbe Псебе
Агуй Шапсыгъ Aguy Şapsığ Агуй Шапсуг
Агуяп Aguyap Агой
ТIуапсэ Ṫuapse Туапсе
ЦIэпс Šeps Цыпка
Гъуакъу Ĝuaɋ Георгиевское
КодэшъхьапI Kodeṩhaṕ Малое Псеушхо
ШIоикъу Ş'oyiɋ Большое Псеушхо
Нэжъыгъу Neĵıĝ Наджиго
Мэкъупс Mequps Макопсе
Ашап Aşap Аше
Пчэныякъу Pçenıyaɋ Тихоновка
Шъхьафит Ṩhafit Шхафит
Хьаджыкъу Hacıɋ Хаджико
Къэлэжъ Qeleĵ Калеж
Шъоджэикъу Ṩoceyiɋ Лыготх
Жэмси Jemsi Марьино
ПсышIуап Psış'uap Лазаревское
Тхьагъапшъ Thağapṩ Тхагапш
Шэхап Şexap Головинка
ШэхэкIэй Şexeḉey Большой Кичмай
ШэхэкIэй цIыкIу Şexeḉey šıɋ Малый Кичмай
Тыгъэмыпс Tığemıps Дагомыс
Шъачэ Ṩaçe Сочи