Çerkeslerde yalnızca bir yasa egemen ve geçerli olmuştur. Bu “ Ahlak Yasasıdır” Çerkesler buna “Xabze” yani adab ve adat diye nitelerler.Bu yasanın belirleyicileri gerçekten bilge insanlarmış . Zira onlar tıbbın asıl amacına uygun olarak ; hastalığı sonradan tedavi etmek zorunda kalmaktansa sağlığı önceden korumak biçimindeki temel sağlık ilkesine uygun davranmışlar,ulusal yaşamı her şeye esas olan ahlaka bağlamışlardır.
Ana-Babaya mutlak itaat ,yaşlılara bilgelere özelliklede kadınlara saygı Çerkes töre ve ahlakının en sağlam temellerini ; sözünde durmak ,konukseverlik,yardımlaşma,şeref ve hasiyeti koruma ve gözetme ise en büyük ulusal övünç konularını oluşturmaktadır.Çerkeslerde yaşlılar daima saygıdeğerdirler.Yaşlıların görüşleri ve fikirleri daima öncelik taşır.
Çerkeslerde sözünde durma ve özellikle konukseverlik bir toplumsal yasa hükmündedir.” Konuğu olmayan evin kısmeti de olmaz “ ve “ Tanrı misafiri cana ortaktır “ gibi atasözleri Çerkeslerin konukseverliliklerine en büyük örnektir.
Çerkesler gerçekten çok çömerttirler.Bu konuda denilebilirki ; bir kişinin mal varlığında sanki toplumun ortaklığı vardır.Bir Çerkes diğerinden bir şey istediğinde onun verilmemesi en büyük ayıplardandır.Bu cömertlik yüzünden Çerkes toplumlarında kimse yoksul ve düşkün durumda kalmamıştır,dilencilik olmamıştır.Allaha şükürler olsunki bugün bile şehirlerde dahi bir çerkes in dilendiği dilenci olduğu görülmemektedir.
Çerkeslerde namus ve hasiyet çok önemlidir ve kutsaldır.” Can verilir namus satın alınır” atasözü gerçekten genel bir yaşam ilkesidir.Çerkes namusa ,hasiyete ilişkin bir hakarete asla dayanamaz.Bu konuda son derece duyarlı ve asabidir.Çerkeslerde başkasının hasiyetine namusuna tecavüz etmekte en büyük namussuluktur..Kısaca ;namus ve hasiyete saygıda özenli olmak ulusal adetlerimizin en önemlilerinden ve en güzellerindendir.
Çerkeslerde evlenmek,aile kurmak en önemli konulardandır. Bu konuda büyük bir bağlılıkla korunan ve uyulan bazı kurallar vardır ki;başka müslüman toplumlarda yoktur.Örneğin Çerkeslerde erkek kardeşin ve kız kardeşin çocuklarına ,amca ve dayı oğullarına kızvermek ve onlardan kız almak büyük ayıplardandır.Çünkü bunlar ancak bir ailenin bireyleri ve çok yakın akraba sayılırlar ve birbirlerinden asla kaçınmazlar.Çerkes yaşamında kızlar evleninceye kadar erkeklerden kaçmazlar.Son derece namuslu ,nezih ve temiz bir biçimde grup halinde bir arada bulunurlar.Dans ederler ,oyun oynarlar, çalgı çalarlar eğlenirler.” Bu uygulama ,gerçekten Çerkes delikanlılarına ve kızlarına yaşam ve mutluluğunu paylaşacağı hayat arkadaşını yakından görüp tanıma ,ahlak ve erdemliklerini bizzat gözlemleyebilme ve seçimini bizzat kendisinin yapması açısından son derece faydalı olmaktadır.Ayrıca bu tür meclisler erkeklerle kızları bir birilerine karşı gayet nazik ve kibar davranmaya yönelterek ,insani ilişkilerini ,görgü kurallarını çok uygar bir seviyeye çıkarmıştır.
Çerkeslerde kadınlara, doğu toplumlarının hemen hepsinden çok daha yüksek bir sosyal konum verilmiştir.Başka bir deyişle erkeklerle kadınların sosyal görevleri uygar bir şekilde ayrılmış ve belirlenmiştir.Her şeyden önce çalışıp kazanma yani tarım,hayvancılık,san’at ve ticaret özellikle erkeklere ait olduğu gibi ev inşa etmek , evin ihtiyaçlarını temin etmek yine erkeklerin görevidir.Çerkeslerde kadın evin hanımıdır , (bir annedir) ve evin işlerini çekip çeviren ,yönetendir.Çerkeslerde kadınların sosyal konumları çok yüksektir.Onlar toplumda daima saygı gösterilmesi gereken ,ayrıcalıklı bir toplumsal sınıf gibidirler. Bir çerkes atlısı ,ne denli soylu ve üst düzeyde olsa bile yaya bir kadının yanından atlı olarak geçemez.Saygı göstergesi olarak mutlaka atından iner yaya olarak yanından geçer. Bir evin önünde bir kadın -köle dahi olsa- örneğin odun kesiyorsa ordan geçen bir erkek o baltayı alıp odunu kesmek ve taşımak zorundadır. Bir kadını – kocası olsa dahi- dövmek ve şeref ve hasiyetle bağdaşmayan sözler söylemek en büyük ayıplardandır.Kadınlarla kızlarla konuşulurken kendilerine karşı daima nezaket ve saygı çerçevesinde hitap edilir.
Buraya kadar Çerkeslerin adetlerine ,adabına ,ahlakına ilişkin olarak yapılan açıklamalara, son vermeden önce Çerkes toplumunun bariz özelliklerinden bazılarınıda söylemek isterim. Bunlar ; Çalışkan bir toplumdurlar..Çerkes toplumu daima güzel giyinmeyi ,güzel ve nitelikli sözler söylemeyi akranları arasında seçkinleşmeyi sever ki buda
yükselme ,biraz da kendini sevme eğilimlerini gösterir.Ek olarak belirmek isterimki Çerkes in yürüyüşü daima ağırbaşlı ve ölçülü bir eda içindedir.Kararında tutarlı ,dirençli hatta biraz inatcıdır.Özellikle gayet usta ve becerikli bir asker olup,savaşta son derece yürekli ve amansız bir savaşcıdır.
